Te hāpai i ngā moroiti ahurei o ngā tipu māori o Aotearoa kia kaha ake, kia pakari ake ai ngā huarākau

Kei te mārama te nuinga o tātou ki te whakaaro he pānga nui tō te āhua me te kanorau o ngā moroiti o ō tātou puku ki tō tātou hauora. Kei roto hoki i ngā tipu ko ngā hapori moroiti matatini, e kīia ko te micobiomes, ka hāpai i te ora me te kaha o te tipu kia tū pakari ai i ngā pēhitanga pērā i te tahumaero. He urutau ngā moroiti o ngā tipu māori o Aotearoa ki tō tātou taiao ahurei, ka taea e ēnei pea te whakapai ake i ngā moroiti māmā ake o ngā uru huarākau. Engari, kāore i te tino mārama ki ngā painga pea o te whakamahi tipu taketake mō te whakatipu huarākau mā ngā moroiti, ā, kāore anō kia tūhuratia tēnei i Aotearoa

Kua whakawhiwhia a Tākuta Ehau-Taumaunu (Ngāti Uepōhatu, Ngāti Porou, Te Ātiawa, Te Whānau-ā-Apanui) ki te Tahua Tīmata-Wawe a Marsden hei tūhura mēnā he whai hua te whakarahi ake i te kanorau koiora moroiti mā te whakamahi i ngā tipu taketake hei whakapiki i te ora me te ātete mate o te huarākau, e aro ana ki te huakiwi. Ka tirotirohia e Tākuta Ehau-Taumaunu ngā wāhi e tūtaki ai ngā ngahere māori me ngā uru huarākau kia mārama ai he pēhea te pāhekoheko a ēnei moroiti, me te whakamātautau mēnā ka taea e ēnei moroiti tipu te tiaki i ngā tipu huakiwi. E mahi tahi ana tēnei rangahau e arahina e ngā kaiwhakatipu huakiwi Māori i Te Kaha, i Te Tai Rāwhiti.

He painga ōhanga me te taiao ka taea pea i te whakamahi kanorau moroiti, e whakapiki ana i te ora o te māra me te whakaiti tonu i tō tātou whirinaki ki ngā matū. Ka taea e tēnei aronga te āwhina i te urutā kino o te mate Psa i poke i ngā aka huakiwi i te tau 2010?  Ka taea pea e tēnei rangahau te whakaara a Aotearoa hei whakaihuwaka i roto i te auahatanga ahumāra toitū, iwi taketake.

Te Kaha kiwifruit orchard (photo credit: Nicola Sullivan)