Explore as a

Share our content

News

Published 2 November 2017

He nui atu ngā kaupapa rerekē kua whiwhi pūtea e hira ana mō Aotearoa i te tau rauna pūtea Marsden 2017

He 133 te maha o ngā kaupapa rangahau i whakawhiwhia ki te $84.6 miriona (kore GST) mai i ngā pūtea o ngā takuhe Pūtea Marsden o tēnei tau, e tautoko ana i ngā rangahau tūhura pai rawa i roto i ngā wāhanga o te pūtaiao, pūkaha, pāngarau, mātauranga pāpori me ngā mātauranga tangata

He pikitanga tēnei o te $65 miriona (kore GST) i tukuna ki ngā kaupapa 117 i tērā tau, nā te pikitanga o te $66 (kore GST) i roto i te whā tau i tohua i roto i te National Statement of Science Investment, ā, i whakaūhia i tērā tau.

Kua tino piki te maha o ngā takuhe ki ngā kairangahau matatau mai i te 68 i tērā tau ki te 84 i te tau 2017.  He maha ngā kaupapa e kapia ana e pā nui ana ki Aotearoa, tae atu ki te whakapai ake i ngā mahi tiaki taiao hei tiaki i ngā manu ahurei o Aotearoa, te waihanga i ngā tikanga haumanu whakaheke ngakototo, me te whāriki tirohanga mō ngā rerenga moana i tae mai ai ngā tāngata tuatahi ki Aotearoa.

Kei te kaha tonu ngā tautoko mō ngā kairangahau pūhou i tēnei mā ngā takuhe Tīmata-Wawe. Ka tirohia e ngā kairangahau ngā take pērā i te huringa āhuarangi, te whakapiki i te tōtikatanga o te matapae i ngā ngā tūkinotanga rū, te rangahau nahanaha tuatahi i te toi kōhatu Māori, me te waihanga i ngā māra ārai mate pai ake.

"He mea waihanga ngā takuhe Tīmata-Wawe e taea ai ngā kairangahau pūhou te whakaū i ō rātau wāhi rangahau umanga motuhake me te kauneke whakamua i ngā rangahau mō te hunga pūmanawa hei whakapau kaha ki ō rātau huatau pai rawa," te kī a te Tiamana o te Kaunihera Pūtea Marsden kei te mutu mai, a Ahorangi Juliet Gerrard FRSNZ.

E kī ana a Ahorangi Gerrard e tino hari ana ia ki te kite i te maha o ngā Kairangahau Matua Māori i roto i ngā tono i waimarie i piki mai i te 5.9% i tērā tau ki te 9.1% i tēnei tau.

"Ko te piki haeretanga o te maha o ngā Māori i roto i ngā tono i waimarie e whakaata ana i te tipu o te kaha kua mārō nei te haere mō ngā tau maha, otirā, e aro ana ki te whakatenatena i te Māori ki te ako haere atu ki te taumata Kairangi. He tino rerekē ngā tono i roto i ngā kairangahau Māori i whakawāhia e ngā kaitaunaki mātāmua o te ao. I ngā āhuatanga maha, he pūkenga-maha ngā tono, he whakamahi i te Mātauranga Māori, ā, kia angitū te whakauru mai i ngā mōhiotanga pūmātauranga me ētahi atu pūkenga.

"E hari anō mātau kāore i te kitea te tītaha ki te taha ira tangata, e āhua rite ana te momoho o ngā Kairangahau Matua wāhine ki ngā mea tāne i roto i te ono tau."

Kua piki anō te ōwehenga momohotanga whānui mai i te 10.7% i tērā tau ki te 12% i te tau 2017, nā te pikitanga o te tahua. Ko te ōwehenga momohotanga mō ngā takuhe Tīmata-Wawe mō ngā kairangahau pūhou he 14.8%. 

Ka tohaina ngā takuhe i roto i te toru tau ka mutu e whānui ana te whai pūtea, e utu ana i ngā utu ā-tau, ngā tūranga ākonga me te kairangi, ngā whakapaunga ā-whare wānanga me ngā taonga rangahau.

He kaupapa haumitanga wā roa te Pūtea Marsden i Aotearoa, te kī a Ahorangi Gerrard. "He waihanga i tētahi tūāpapa rangahau kaha i Aotearoa puta noa i te awhe mātauranga whānui me te whakamana i ngā tūhuratanga taketake mō te āhua o te mahi a tō tātau ao, iwi whānui hoki.  Mō ngā rā e tū mai, ka āwhina ētahi o ēnei huatau whakaongaonga hou i a tātau ki te rapu rongoā mō ngā raruraru maha onāianei, hei tauira, mō te tiaki taiao, ahuwhenua, tōkeke ā-iwi, manaaki ā-hauora me te maha atu."

E whakahaerehia ana te Pūtea Marsden e Te Apārangi mō te taha ki te kāwanatanga.

I kī a Ahorangi Richard Bedford QSO FRSNZ, Perehetini o Te Apārangi: “Ka nui te hari ki te kite i ngā kaupapa rangahau maha atu e whiwhi pūtea ana i te tau e whakanuia ana e Te Apārangi tana Huritau 150. Kua roa te whakahaere, mai anō i te tīmatanga, e tautoko ana i ngā tāngata o Aotearoa ki te hōpara, tūhura me te tuari i ngā mōhiotanga. E tino hāngai ana tēnei ki ngā mea e whakamanatia ana e te Pūtea Marsden, mō te painga wā roa o ngā tāngata katoa o Aotaearoa."

Source: Royal Society Te Apārangi